เพื่อแผ่นดินเกิด

เรามีระบบประชาธิปไตย มีพระมหากษัตริย์เป็นผู้นำ ก็จะได้พิจารณากันเป็นพิเศษว่ามีการนำอย่างไร และจะทำให้สำเร็จประโยชน์ตามความมุ่งหมายนั้นได้อย่างไร

แต่ในชั้นนี้ ก็จะได้พิจารณากันถึงคำว่าผู้นำ จะต้องพิจารณาลงไปถึงคำว่าการนำ ผู้นำมีหน้าที่ในการนำ ที่นี้การนำนั้นมีอย่างไรบ้าง ก็พอจะจำแนกออกไปได้ว่า มีการนำฝ่ายวัตถุอย่างหนึ่ง มีการนำฝ่ายจิตใจประการหนึ่ง มีการนำฝ่ายสติปัญญาอีกอย่างหนึ่ง รวมเป็น ๓ อย่างด้วยกัน ดังนี้

การนำในฝ่าวัตถุ มันก็หมายถึงการนำในการดำรงชีวิต การจัดการกระทำในปัจจัยซึ่งเป็นหลักสำคัญในการดำรงชีวิต อย่างนี้เรียกว่านำในฝ่ายวัตถุ เป็นการจัดการให้วัตถุนั้น ๆ เป็นไปอย่างถูกต้อง อย่างสะดวกอย่างสมบูรณ์ สำเร็จประโยชน์

ส่วนการนำในทางฝ่ายจิตนั้น หมายถึงความมีจิตเข้มแข็ง หรือความเข้มแข็งแห่งจิตในการที่จะดำรงชีวิต ในการที่จะดำรงชาติ ก็ต้องมีความถูกต้องทางฝ่ายจิตเช่นเดียวกันอย่างเพียงพอในการฝึกฝนกลังจิต เป็นการให้กำลังจิต เป็นการใช้กำลังจิตให้มันถูกต้องและเพียงพอในการดำรงชีวิตหรือการดำรงชาติ

ที่นี้ การนำฝ่ายวิญญาณนี้หมายถึงทางสติปัญญา มีสติปัญญาอันถูกต้องแก่เหตุการณ์นั้น ๆ มันจะมีมากพอ คือสมบูรณ์ เรียกว่าทั้งถูกต้องทั้งครบถ้วนในการที่จะอยู่เหนือปัญหา ใช้คำว่าอยู่เหนือปัญหาก็แล้วกัน ปัญหาเป็นสิ่งที่เราทนไม่ได้ มันเป็นการนำมาซึ่งความทุกข์ ความยุ่งยากลำบากนานาประการ ทำให้ทนอยู่ไม่ได้ ต่อเมื่อปราศจากปัญหาก็ไม่ต้องมีการทน เดี๋ยวนี้เรามีสติปัญญาที่จะดำเนินกิจการทุกอย่างทุกประการให้อยู่เหนือปัญหา

ถ้ามีการนำครบถ้วนทั้ง ๓ ประการ คือทางฝ่ายวัตถุ ทางฝ่ายจิต และทางฝ่ายวิญญาณ ดังนี้แล้ว ย่อมจะสำเร็จประโยชน์เต็มที่.

ที่มา ปาฐกถาธรรมของพุทธทาสภิกขุ ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทยทั่วประเทศ เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๒๙

ภาพ ครั้งเสด็จเยี่ยมราฎรจังหวัดนครศรีธรรมราชหนแรก มีนาคม ๒๕๐๒ ขณะผ่านย่านตลาดท่าวัง ในเมือง และ ตลาดแขก

พรหมโลก