เพื่อแผ่นดินเกิด

ลำพังพระราชาพระองค์เดียวมันเหลือกำลัง เรียกภาษาธรรมดาว่าเหลือมือ ต้องมีผู้ช่วยร่วมมือ ยิ่งเป็นกิจการทางฝ่ายศาสนาแล้ว มันก็ยิ่งยาก มีข้อปลีกย่อยลึกซึ้งซับซ้อน ต้องมีผู้ที่มีความถูกต้องและเชี่ยวชาญ จึงได้อาศัยพระสงฆ์ผู้มีความรู้ สติปัญญา เชี่ยวชาญในเรื่องของพระธรรมวินัย ถ้าร่วมมือกับพระราชามหากษัตริย์จนได้นามใหม่ว่าพระราชาคณะ เป็นคณะของพระราชา รับภาระหน้าที่ในการที่จะดูแลจัดการพระศาสนาให้เป็นไปตามพระพุทธประสงค์และเป็นไปตามพระราชประสงค์หรือความประสงค์ของประเทศชาติเพื่อความสุขสงบ แม้ที่สุดแต่ว่าเรื่องนวกรรมทั้งหลาย การก่อสร้างสิ่งสำคัญในวัดวาอาราม ก็ได้อาศัยพระราชาคณะเป็นผู้ควบคุมดูแลประสานงานกันกับพระราชประสงค์ให้เป็นไปอย่างถูกต้องด้วยดี

นี้เป็นพระราชาคณะ มีพระราชาคณะเป็นเจ้าหน้าที่ ช่วยกันพิทักษ์พระศาสนา ทั้งในแง่ของปริยัติ ทั้งในแง่ของปฏิบัติ ส่วนในแง่ของปฏิเวธนั้น ไม่ต้องพูดถึงก็ได้ ถ้ามันมีความถูกต้องในแง่ของปฏิบัติแล้ว ผลก็คือปฏิเวธก็ย่อมจะมีเป็นธรรมดา

เมื่อเป็นดังนี้ พระศาสนาก็เป็นอยู่อย่างถูกต้องผ่องใส ทั้งในส่วนปริยัติ ปฏิบัติและปฏิเวธ ให้พระมหากษัตริย์ผู้เป็นองค์ประมุขมีหน้าที่พิทักษ์พระศาสนาอย่างกว้างไกลเห็นปานนี้เพื่อความตั้งอยู่อย่างมั่นคงของพระศาสนา เป็นที่พึ่งของประชาชนหรือชาวโลกทั่ว ๆ ไป.

ที่มา ปาฐกถาธรรมของพุทธทาสภิกขุ ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๒๙

ภาพ ชุด "ตามรอยก้าว ในตามรอยธรรมราช" ของ สมาคมศิลป์หอไตร ที่หอจดหมายเหตุพุทธทาสฯ ระหว่างวันที่ ๕ ธค.๕๙ - ๓๑ มค.๖๐

๕ ธค.๕๙