เพื่อแผ่นดินเกิด

นอกจากสิ่งของชุดแรกที่ได้เห็นจากการรวบรวมไว้โดย ๒ บุรุษแห่งบ้านจันดีแล้ว ยังมีอีกบางสิ่งที่นับเป็นเครื่องบ่งชี้สมัยและอารยธรรมสัมพันธ์ได้

เริ่มจาก ๒ หัวแหวนตราประทับ
ทำด้วยหินโกเมนและคาร์เนเลียนนี้

โกเมนนั้น เป็นรูปคล้ายกวางน้อยเหลียวหลัง
สัญญลักษณ์ที่นิยมทำมากในแวดวงพระพุทธศาสนา สัมพันธ์กับป่าอิสิปตนมฤคทาวัน
และการแสดงปฐมเทศนาอาสาฬหบูชา
แถมในระยะหลังในย่านแหลมมลายูนี้ 
ยังนิยมใช้เป็นตราราชวงศ์ ปรากฎบนเหรียญทองคำโบราณ และธนบัตรบางรุ่นของมาเลเซีย

โดยแก้วโกเมนนี้ 
ส่วนมากที่พบ น่าจะมาจากแหล่งอินเดียตอนใต้

สำหรับตราบนคาร์เนเลียน รู้สัตว์หมอบคล้าย ๆ มังกร และมีเดือนอยู่เหนือขึ้นไปบิเวณกลางหลัง
ชวนคิดได้ว่าอาจจะเป็นรอยวัฒนธรรมจากเปอร์เซียหรือไกลไปถึงจีน ก็อาจจะได้ ผมยังไม่มีความรู้พอ

ส่วนเหรียญเงินตีตรา ๔ อันนั้น
ด้านหนึ่งเป็นดอกจัน ๔ กลีบอีกด้านเป็นอักขระนั้น
ในแวดวงดูเหมือนจะสรุปกันทั่วไปแล้วว่าเป็นเงินตราสมัยศรีวิชัย พบแพร่หลายลงไปจากคาบสมุทรไทย-มาเลย์ลงไปถึงสุมาตรา-ชวา
กล่าวกันว่าน่าจะพุทธศตวรรษ ๑๒-๑๕
ที่พุมเรียง-ไชยา พบมากเป็นพิเศษ

เครื่องประดับทองคำทั้งเศษ
โดยเฉพาะที่เป็นชิ้นสมบูรณ์นั้น
ลวดลายลักษณะ นึกถึงอย่างชวา-สุมาตรามาก ๆ
บริเวณหัวที่ว่างโหว่ เขาบอกว่าแรกเจอมีแก้ว
อย่างเดียวกับหลาย ๆ แผ่นที่วางเรียงอยู่เหนือขึ้นไป

กล่าวโดยสรุป ขอสันนิษฐานเสริมไว้อีกชั้นว่า
จันดีนครแห่งนี้ น่าจะมีอิทธิพลศิลปะอย่างศรีวิชัย
เมื่อสมัยประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๕
หรือกว่าพันปีมาแล้ว

๒๔ กค.๕๙