เพื่อแผ่นดินเกิด

ที่นี้ ก็มาถึงคำว่าศาสนา ศาสนาตามธรรมดาในภาษาพูดจากัน ก็หมายถึงกิจกรรมทางศาสนาที่วัดวาอาราม มีโบสถ์มีวิหาร มีต้นโพธิ์ มีอะไรที่เรียกว่าเป็นที่สังเกต แล้วเป็นที่สนใจ แล้วก็เป็นที่ยึดหน่วง นี้เรียกว่าศาสนาโดยรูปแบบในภายนอก.

ส่วที่เป็นสถาบันศาสนานั้น มันลึกไปกว่านั้น คือความศรัทธาจงรักแน่นหนาต่อศาสนาที่ฝังอยู่ในจิต สถาบันศาสนานั้นอยู่ในหัวใจของคน แม้ว่าตัวศาสนาจะอยู่ที่พื้นดินภายนอกตามที่ทั่ว ๆ ไป แต่ขอให้มองเห็นว่าตัวสถาบัน-ความตั้งอยู่อย่างมั่นคงของสิ่งที่เรียกว่าศาสนานั้นตั้งอยู่ในส่วนลึกของจิตใจ ที่เราเรียกว่าศรัทธาหรือความภักดี แล้วแต่จะมีกันในลักษณะอย่างไร ถ้าฝังแน่นลงไปในจิตใจเมื่อใด ก็เรียกว่าสถาบันของศาสนาตั้งอยู่แล้ว

สถาบันศาสนา ช่วยให้คนในชาติดำเนินชีวิตไปอย่างถูกต้อง รู็จักสิ่งทั้งปวงอย่างถูกต้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งก็สิ่งที่เรียกกันว่าประโยชน์ ๆ ๆ ประโยชน์นี้ทำให้เรารักสามัคคีกันก็ได้ เพราะเห็นแก่ประโยชน์ แต่ประโยชน์นั้นทำให้แตกสามัคคีกันอย่างแหลกลาญก็ได้เพราะเห็นแก่ประโยชน์ ถ้าเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวม เช่น ของชาติ เป็นต้น เราก็สามัคคีกัน ถ้าเห็นแต่ประโยชน์ส่วนตัว เราก็แตกกัน แล้วคนโดยมากเห็นแก่ประโยชน์อะไร ขอให้พิจารณาดูให้จงดี.

ที่มา ปาฐกถาธรรมของพุทธทาสภิกขุ

ทางวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย 
วันอาทิตย์ที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๒๗
หัวข้อ "เรามีสิ่งชักนำให้ศาสนาคุ้มครองชาติ"
ตีพิมพ์ใน พระราชา กำลังเพื่อความชนะอย่างสูงสุดทุกชนิด ธันวาคม ๒๕๔๙, หน้า ๗-๘

ภาพ พระลากวัดจันทาราม เมืองนครศรีธรรมราช

๒๑ ตค.๕๙