การพระศาสนา

ในบรรดายถาสภาวะทั้งหลาย เช่น ถ้าเอาน้ำสาดข้าที่ไฟ ไฟย่อมดับ ซึ่งจัดเป็นกฎ หรือ 'ธรรม' ที่แน่นอนอันหนึ่ง แต่ไม่มีมนุษย์ใดที่เป็นผู้สร้างไฟหรือสร้างน้ำซึ่งเป็นธรรมชาติวัตถุนั้นเลย จะมีก็แต่มนุษย์ผู้รู้กฎนี้ คือ รู้ว่าเอาน้ำสาดแล้วไปดับเป็นคนแรก แล้วสอนต่อ ๆ กันไปได้ ฉันใด พระพุทธองค์ ก็ฉันนั้น

พระองค์ไม่ได้สร้าง 'มรรค' นี้ขึ้น เป็นแต่ทรงค้นพบเป็นองค์แรกแล้วชี้ทางให้ผู้ปรารถนาสุขเดินไป เดินแทนกันไม่ได้เพราะเป็นส่วนใจ ไม่ใช่ส่วนวัตถุเช่นการดับไฟซึ่งช่วยสาดแทนกันได้ ไฟเปรียบเหมือนทุกข์ก็จริง แต่ไปเป็นส่วนวัตถุ การสาดก็เป็นส่วนกาย จึงแทนกันได้ ทุกข์ในที่นี้เป็นส่วนใจ (mental) ซึ่งต่างคนต่างรู้เห็นของตน เรียกในภาษาธรรมว่า สันทิฏฐิโก จึงทำแทนกันไม่ได้ เช่นเดียวกับที่เราไม่สามารถศึกษาวิชาความรู้ในโรงเรียนแทนกันได้ฉันนั้นเหมือนกัน

พระพุทธองค์จึงเพียงแต่ทรงชี้ว่า นี่เรียกว่าทุกข์ นี่เป็นเหตุให้เกิดทุกข์ นี่เป็นความดับทุกข์ นี่ทางที่จะทำผู้เดินให้ลุถึงความดับทุกข์ เป็นสิ่งที่จะทำให้มารและเสนามารตามไม่พบ เป็นทางที่ท่านทั้งหลายต้องพยายามเอาโดยตนเอง ตถาคตเป็นแต่ผู้บอกทางเท่านั้น

การปฏิบัติธรรม โดย พุทธทาสภิกขุ หน้า ๒๔

ภาพ ดอกโมกร่วงบนใบบัวกระด้งในสระหลังกุฏิท่านอาจารย์ที่สวนโมกข์ไชยา เมื่อง ๒๗ พค.๕๙