การพระศาสนา

ถ้าสมมุติว่า มนุษย์บริษัทหนึ่งแปดคน ต่างช่วยเหลือกันอย่างประสานแน่นแฟ้นกลมเกลียวเป็นอย่างดี ในแปดคนนั้น รับสมมติเป็นผู้นำหน้าคนหนึ่งและเป็นประธานคนหนึ่งแล้ว ผู้นำก็คือ สัมมาทิฏฐิ ประธานก็คือ สัมมาสมาธิ โดยแท้

ถ้าเปรียบด้วยการปรุงยาแผนปัจจุบัน สัมมาสมาธิ คือ ตัวยาหัวหน้า สัมมาทิฏฐิ คือ ตัวยาที่จะนำยาให้แล่นไปโดยซาบซ่าน องค์นอกนั้นก็ช่วยเหลืออย่างอื่น เช่น ตัวอย่างส่วนที่ช่วยแต่งกลิ่น ชูกำลัง กลบรสขม กินง่าย ไม่อาเจียน ฯลฯ เป็นต้น จนในที่สุดตัวยาหัวหน้าก็ได้ทำการบำบัดโรคได้ตามต้องการ

องค์มรรคบางองค์ เป็นส่วนหยาบและสะสมขึ้นในตัวเราได้โดยง่าย คือ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สามองค์นี้มักถูกอบรมให้สำเร็จเป็นวิรัติเจตสิกจำพวกกุศลเจตสิก มีเป็นเชื้อนอนนิ่งในสันดาน เตรียมพร้อมที่จะมาเกิดผสมจิตคราวเดียวกันกับมรรคองค์อื่น ๆ อันมักเกิดขึ้นต่อเมื่อได้โอกาสอันเหมาะ (เช่น สัมมาสมาธิ เป็นต้น) อยู่เสมอ

แม่องค์มรรคส่วนที่ยาก ๆ เช่น สัมมาทิฏฐิ-สติ-สมาธิ ก็เหมือนกัน ที่ได้ฝึกฝนอบรมมาเท่าใด ก็เข้าไปนอนเนื่องติดอยู่ในสันดาน เป็นกุศลเจตสิกอยู่อย่างเดียวกัน รอคอยกันจนกว่าจะครบทุกองค์และมีสัดส่วนพอดีแก่กัน ก็ประชุมกันเป็นอริยมรรคขึ้นตัดกิเลสหรือสัญโญชน์ให้หมดไปได้คราวหนึ่งตามกำลังหรือขั้นของตน อาการสะสมกำลังแห่งองค์มรรคนี้ ตรัสเรียกว่า "การอบรมทำให้มาก"

การปฏิบัติธรรม โดย พุทธทาสภิกขุ หน้า ๒๘-๒๙

๒๕ มิ.ย.๕๙

ภาพ ต้นตาล ๑๔ ต้นในลานบ้านกับการตัดแต่งใบแก่ที่ติดเนื่องอยู่กับลำต้น ลักษณะเดียวกับอกุศลที่เป็นเชื้อนอนนิ่งอยู่ในสันดาน พร้อมที่จะรวมกันแล้วหล่นร่วงลงในคราวเดียวมาทับถมถูกผู้คนสิ่งของ ต้องเอาออกไปเสียก่อน เสมอ ๆ