เพื่อแผ่นดินเกิด

โดยหลักการแล้ว มีการจำแนกภัยพิบัติไว้ ๓ ระดับ คือ ขนาดเล็กเฉพาะที่พอจัดการเองได้ ขนาดกลางอาจต้องการการสนับสนุนเสริม และขนาดใหญ่รุนแรงและกว้างขวางต้องระดมสรรพกำลังมาร่วมด้วย

โดยผู้มีส่วนอาจจัดเป็น ๓ ชั้น คือ ในพื้นที่ กับ จากส่วนกลาง ที่มีระบบเชื่อมประสานต่าง ๆ เป็นตัวกลาง ได้แก่ ส่วนภูมิภาคและท้องถิ่น ระบบอาสาสมัคร องค์กรเอกชน ธุรกิจเอกชน ระบบการสื่อสารมวลชน ระบบวิชาการ และอาจรวมจากต่างประเทศด้วย

ที่สำคัญนั้น "ระบบการบัญชาเหตุการณ์ หรือ Incident Command System-ICS" เป็นปัจจัยสำคัญมาก

ผมจำได้ว่าเมื่อครั้งน้ำท่วมใหญ่ที่คีรีวง ท่านนายอำเภอลานสกาสั่งตั้งศูนย์บัญชาเหตุการณ์ที่ที่ว่าการอำเภอ แล้วกำหนดให้ทุกอย่างต้องไปรวมศูนย์ที่นั่น แต่ชาวบ้านและผู้คนตลอดจนสื่อมวลชนสะดวกกว่ามากที่จะอยู่กันที่คีรีวง จนสุดท้ายนายอำเภอทนดื้อได้ไม่นานก็ต้องประกาศตั้งที่ทำการอำเภอส่วนหน้าที่คีรีวง

ผมจำได้ที่มูลนิธิร่วมกตัญญูบอกว่า เวลาเข้าพื้นที่ประสบภัยพิบัติ เขาไม่สามารถรอทางอำเภอได้ และพวกเขานี้แหละที่ถึงพื้นที่ก่อน ในลักษณะที่เรียกว่า First on Scene และเขานี่แหละที่ประกาศตั้งศูนย์ ตลอดจนชี้สั่งการขั้นต้นต่าง ๆ ก่อนที่ทางการ ท่านปลัดหรือนายอำเภอจะเข้ามาทำตามที่เขาเริ่มไว้

ผมจำได้ว่าขณะที่กำลังโกลาหลไม่น้อยเมื่อครั้งสึนามิแล้วได้ยินนายกฯ ทักษิณ ประกาศตั้งรองฯ จาตุรนต์ เป็นผู้รับผิดชอบในพื้นที่ แต่พอหาข้อยุติบางอย่างไม่ได้และผมได้มีจังหวะพบ "พี่จาฯ" ซึ่งเป็นรุ่นพี่ที่เชียงใหม่ของผม กลับได้รับคำตอบว่า "ต้องรอฟังนายกฯ ก่อน"

ผมจำได้ถึงความพยายามประสานรัฐมนตรีพงเทพ ที่ดูแลกระทรวงยุติธรรม ลงไปช่วยคลี่คลายความสับสนที่ศูนย์ชันสูตรฯ วัดย่านยาว แล้วได้รับคำตอบว่า "ต้องรอท่านนายกฯ"

ผมจำได้ถึงเมื่อคราวน้ำท่วมครึ่งประเทศแล้วนายกฯ ยิ่งลักษณ์บอกว่าเอาอยู่ จนเอาไม่อยู่ แล้วผมไปเจอณัฐวุฒิ ไสยเกื้อที่กำลังง่วนอยู่ที่ดอนเมือง จึงถามว่าเป็นไง ? ได้รับแต่การส่วยหัวว่า "ไม่ไหวแล้วครับ พี่หมอ"

ถึงวันนี้ที่น้ำกำลังท่วมท้นอย่างขยายวงจากใต้ล่าง มาพัทลุง ตรัง นคร สุราษฎร์ ชุมพร ประจวบ จนดูเหมืนอว่าโกลาหลไปหมด ผมก็ไม่ทราบว่าระบบนี้ดีขึ้นประมาณไหน ได้เห็นแต่การบัญชาเหตุการณ์ของคุณหมอรังสิต ทองสมัคร์ กับคนนั้นคนนี้ แต่ไม่ยักเห็นของทางการ ท่านผู้ว่าฯ ท่านนายกฯ หรือบุคคลในระบบองคาพยพที่เรียกว่า "รัฐ" "ผู้ทำหน้าที่" สักเท่าไร

อย่าลืมว่าระบบนี้สำคัญที่สุด แม้เราจะทำอะไร ๆ กันสารพัด แต่หาก ICS ไม่เกิด ผลที่ทำแม้เกิด ก็ไม่เต็มศักยภาพ แต่ผมก็ไม่รู้เหมือนกันว่าจะเกิดจริงได้ไหม ตัวเองก็ทำ ๆ ไปเท่าที่จะทำได้เสมอมาครับ อย่างน้อยก็ยังดีกว่าไม่ได้ทำอะไร.

๑๐ มค.๖๐