เพื่อแผ่นดินเกิด

ตะกี้เพิ่งชวนอ่านหนังสือธรรมของท่านอาจารย์พุทธทาสตามที่สมเด็จฯ ปยุตโต ชี้แนะ

แต่ตลอดเช้า ผมกลับหยิบหนังสือบนกองที่เพิ่งได้มาจากงานสัปดาห์หนังสือ ๓ เล่ม มาพลิก ๆ แล้วคิดว่าน่าจะบอกเล่านำร่องกันสักนิด

เป็นสองเล่มที่กรมศิลปากรเพิ่งจัดพิมพ์ แต่เป็นเรื่องที่ผมติดตามมานานแล้ว เพราะเคยได้ต้นฉบับงานของเจ้ากรมเหมืองแร่ วาริงตันสมิธนี้ไว้นานมากจนต้องไปคุ้ยว่าอยู่ที่ไหน แถมได้อ่านงานที่อ้างอิงเสมอ ๆ ที่สำคัญเล่มจริงก็เห็นมีวางขายกันอยู่ แต่หลายตังค์จนไม่อยากซื้อไว้ ที่ รร. The Siam ก็มีวางไว้เด่นโดดเลยด้วย

สองเล่มนี้ เล่มแรกเป็นผลการศึกษาประวัติและผลงานของชาวต่างชาติ เล่ม ๓ โดยสมิธเป็น ๑ ใน ๖ ของเล่มนี้ ชีวิตน่าสนใจมาก มาเป็นผู้บุกเบิกเรื่องระบบงานเหมืองแร่และภูมิวิทยาของประเทศไทย ระหว่างปี ๒๔๓๓ - ๓๗ แล้วเขียนหนังสือพิมพ์เมื่อปี ๒๔๔๐ นู่น โดยเล่มที่ ๒ คือ "ห้าปีในสยาม" ที่แปลออกมานี้เป็นเล่มที่ ๒ ตอนล่องใต้และไปฝั่งตะวันออก มี ๕ บทในภาคใต้ ๓ บททางตะวันออก และบทสุดท้ายว่าด้วยประเทศสยาม

ระหว่างวันที่ ๒๓ - ๒๖ สิงหาคม น่าจะประมาณปี ๒๔๓๕ หรือ ๑๒๕ ปีก่อนโน้น ได้มาจอดเรืองที่อ่าวนคร แล้วเข้าทางทางคลองท่าซัก พักที่วัดท่าโพธิ์ ทำการสำรวจศึกษาบันทึกรายงานพร้อมวาดภาพต่าง ๆ ไว้หลายเรื่อง โดยเฉพาะพระธาตุ กำแพงเมือง แกะเก็บข้าว แล้วก็ล้อเกวียนขนแร่

ที่วิเศษสุด คือ มีรายละเอียดเยอะ โดยเฉพาะการทำแร่ดีบุกที่บ้านร่อน วัดร่อนนา โคกคราม ฯลฯ

ใครอดไม่ไหว ไปตามหามาอ่านเอง
หรือไม่ก็อ่านเอาเท่าที่ถ่ายมาแหย่พยาธิ
หรือว่าจะรอคิวเล่าก็ได้นะครับ...ไม่รับรองว่าเมื่อไหร่

ในนั้น มีพูดถึงนิสัยคนนคร ทั้งไทย จีน แขก
แถมชมสาวชาวนครว่าสวยสง่างาม
รวมทั้งข้อจำกัดของการพัฒนาเมืองนคร
ที่ดูเหมือนจะยังยาวมาถึงวันนี้...๑๒๕ ปีแล้ว.

๒๕ เมย.๖๐