รอยลูกปัด

จาก ๕ ประเด็นสนทนา ว่าด้วย #ลูกปัดโนรา

ที่กำลังจะเป็นอีก #มรดกทางวัฒนธรรมที่โลกรับรอง ในฐานะ #ICH นั้น

หลัก ๆ ที่ผมสนใจจะลองขยายความ ๕ ประเด็น นั้น

๑) #อะไรคือลูกปัด และ #พัฒนาการการของลูกปัดโลกนี้เป็นมาอย่างไร ?

๒) #โนรากับลูกปัด : ความเป็นมา ความหมาย ความคลี่คลาย

๓) #รอยลูกปัดเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ กับ วิถีชีวิตผู้คน

๔) #ลูกปัดกับผู้คนย่านนี้ ที่ไม่ไกลเกินไปนัก

๕) อะไรอีกที่เราไม่รู้ เรื่องลูกปัด และ โนรา

ถึงขั้นนี้ น่าจะไขข้อ ๑ และ ๒ ตามสมควร

โดยเมื่อวานนี้ ต่อประเด็น #โนราปักษ์ใต้กับการกลับมาของลูกปัด

มี ๓ ทัศนะที่กรุณาแลกเปลี่ยนมา ...

เราว่าเครื่องประดับพอพ้นสมัยหรือต่างวัฒนธรรมก็กลายเป็นของอุทิศให้กับผู้วายชนม์และเคลื่อนออกไปสู่ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์แบบชนเผ่าใช้ประดับร่างกายสืบมา

ส่วนที่ติดอยู่ก็เปลี่ยนไปตามยุคสมัยที่เป็นแฟชั่นคือมาแล้วไปตามค่านิยม​ เป็นผู้ผลิตก็อาจไม่ใช่ผู้ใช้​แต่อาจไปนิยมวัตถุอื่น เช่น​ เงิน​ ทอง​ นากฯลฯ​

แต่ที่จะติดอยู่นานคือในพิธีกรรมที่แทบจะไม่เปลี่ยนมากนัก​ นอกจากใช้ร่วมกับการเป็นมหรสพ

ส่วนลูกปัดโนราถ้าเทียบการแพร่กระจายการเอาโนราไปทำเป็นละครชาตรีและละครนอกแล้วกระจายไปตามเมืองเพชร​ เมืองจันทน์ฯลฯ​ หรือแต่ที่สนามควาย​ ดูจะไม่มีอะไรที่เป็นลูกปัดประดับ​ ในครั้งแต่ ร.3​ อาจจะเพราะทางนี้นิยมปักดิ้นแบบเทียบกับละครหลวง

ข้อสังเกต​... โนราที่ใช้ลูกปัดเป็นแบบลูกปัดแก้วมีสีสันขนาดเล็กๆร้อยจนเป็นแถบเป็นผืนใหญ่ๆได้​ ช่วงเวลานั้นของพวกนี้มากับกลุ่มไหน อาจจะเข้ามาไม่นานจนถึงต้นกรุงเทพฯไหม?

สงสัยอยู่นานแล้ว ว่าลูกปัดโบราณเป็นเครื่องแต่งตัวของโนราโบราณ ? ซึ่งจินตนาการตามตรรกะ ความน่าจะเป็น ทำนองว่า ลูกปัดถูกพบมากภาคใต้ และโนราก็ใช้ลูกปัดมากมายเป็นเครื่องประดับ..

แต่พอหาหลักฐาน กลับไม่พบอะไรที่สอดรับตรรกะที่ว่าเลย

ภาพถ่ายเก่าๆ สมัย ร.๕ เครื่องประดับตัวโนรา ก็ไม่เน้นลูกปัด

ถอยกลับไปดูบท"ครูสอน" มีแต่

- ครูสอนทรงกำมลัย

- ครูสอนครอบเทริด

- ครูสอนร้อยมาลัย

บทร้องประกอบท่ารำท่า สอนรำ

บทร้องประกอบท่าประถม ..

บทคำพลัดโบราณ ๑๒ บท ก็ไม่มีออกชื่อลูกปัดหรือชวนให้ตีความไปถึงลูกปัดเลย..

ท่า "ตีนถีบพนัก มือชัก เส้น(แสง,แซ่)ทอง" ก็ไม่น่าใช่ท่าร้อยลูกปัด

มันน่าจะมี ท่า

"ครูสอนให้ร้อยลูกปัด ตวัดขึ้นเป็นสังวาลย์ " หรือท่าอะไรทำนองนี้บ้าง

ซิน่า ?!

(ฝากผ่านมายังนายโรง โนราราชครูโนราทั้งหลาย ตลอดถึงนายหมฺรูน - หมอกบโรง แม่ยก ตาเสือ ครูหมอเฒ่าทั้งหลาย ช่วยทำประเด็นนี้ให้แจ้งด้วยครับ..)

การเห่อเหิม​ของนอก​ สมัยนิยมหรือแฟชั่น​ น่าจะเป๊ะนะครับ​ ชนเผ่าล้าหลังที่ลึกเข้าไปในแผ่นดินถึงป่าเขาจะรับช่วงต่อ​ ซึ่งพบเห็นได้ในปัจจุบันทั้งเสื้อผ้าและเครื่องประดับ​ และสิ่งที่ช่วยให้สูญหายช้าคือการใช้ในพิธีกรรม​ แต่ผู้คนก็อาจมีการย้ายถิ่นจากปัจจัยต่างๆ​ กลุ่มคนที่มาอยู่ใหม่จึงไม่รู้เรื่อง​ ไม่เชื่อมโยง​ จึงไม่เห็นคุณค่า​ และหนักไปกว่านั้นคือความเชื่อเรื่องอาถรรพ์​ต่างๆ​ ที่ชาวบ้านไม่กล้านำเข้าบ้านจึงปล่อยให้ทิ้งร้าง​ กระทั่งมีคนต่างถิ่นอยากได้หรือให้ราคา​ คนในถิ่นจึงเริ่มหาเพื่อขาย​ สิ่งไหนขายไม่ได้ก็ทิ้งไป​ จึงทำให้หลักฐานเลือนหายหรือคลาดเคลื่อนได้ครับ

สำหรับผมนั้น จากงาน #รอยลูกปัด

จนกระทั่ง #สุวรรณภูมิ ที่ตามรอยทำมา ๑๕ ปีนี้แล้ว

ชาวเราทั่วทั้งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้รู้จักเก็บหาสร้างทำลูกปัดใช้กันมาแล้วหลายพันปี

ไล่มาตั้งแต่สมัยหินดึกดำบรรพ์ จนกระทั่งหินใหม่ โลหะ

ที่สำคัญ เกิดการเสาะแสวงหาและส่งต่อแลกเปลี่ยนกันเป็นทอด ๆ มาหลายพันปีด้วยแล้ว

ดังที่พบ #หอยเบี้ยจั่นจากทะเลใต้ ไม่แถบฟิลิปปินส์ ก็มัลดิฟ

ลึกเลยไปไกลถึงแหล่งโบราณคดีทั้งในแผ่นดินใหญ่จีน

จนถึงยูเรเซียโน่นเมื่อหลายพันปีก่อนแล้ว

กระทั่ง #หัวเลี้ยวหัวต่อประวัติศาสตร์ ใน #สมัยเหล็กของบ้านเรา

คือเมื่อราว ๆ ๒๕๐๐ ปีที่แล้ว

ขณะที่อารยธรรมโลกแถบอื่นเขาไปไกลกว่า

อินเดียก็พุทธกาลถึงมัยพระเจ้าอโศก

จีนก็หลังรบใหญ่ก็รวมชาติได้โดยจิ๋นซีต่อด้วยราชวงศ์ฮั่น

ไกลกว่านั้นก็เพิ่งหลังอเล็กซานเดอร์พิชิตโลก เปอร์เซียล่ม เริ่มโรมัน ฯลฯ

ที่การเดินทาง ค้าขายแลกเปลี่ยน รวมทั้งประดิษฐกรรมเกิดก้าวกระโดด

เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในฐานะ "สุวรรณภูมิ"

ก็เป็นสนามการค้า ตลอดจนการผลิต เส้นทางผ่านสำคัญ

พบร่องรอยหลักฐานการมี การทำ การใช้ ลูกปัดมากมาย

ในแทบทุกบริเวณที่ทุกวันนี้แบ่งเป็นนานาประเทศในอาเซียน

แม้ผ่านกาล ผ่านเวลามากว่า ๒๐๐๐ ปี

ถามว่าไม่ยาวนานเกินไปนัก ร่วม ๆ กับโนราปักษ์ใต้

ยังมีการใช้ลูกปัดกันอย่างไรและที่ไหนบ้างไหม ?

แต่นี้ยาวเกินไปเสียแล้ว ค่อยต่อก็แล้วกันครับผม

๑๑ มิย.๖๓ ๐๕๕๐ น.

บ้านท่าวัง สะพานควาย กทม.