รอยลูกปัด

เมื่อวันก่อน พี่ สั่งมาว่า

ให้เขียนเล่าเรื่องลูกปัดวัดละเม็ด ปีนึงได้ ๓๖๕ บทความ

พิมพ์เป็นหนังสือเจ๊งได้หลายเล่ม

ผมก็หลงรับปาก วานนี้ยังไม่ได้เขียน วันนี้ก็ต้องรีบทำนี้ให้พี่แอน

จะเอาไปลงเมืองโบราณฉบับที่กำลังจะออกในไม่ช้านาน ว่าด้วยสกลนคร

ในชุดบทความสุวรรณภูมิ ที่เริ่มมาแล้วหลายฉบับ

ผมก็เลยจัดเรื่องลูกปัดบ้านเชียงให้ซะตามเค้าโครงนี้

วันนี้ทบทวนมาได้ไม่น้อย คืนนี้อีกนิด

พรุ่งนี้นัด มาช่วยอีกหน่อย

แล้วค่อยลงไปจบที่เมืองนคร ก่อนจะกลับไปนครยากขึ้นกว่านี้

แค่น้ำจิ้มล่อ ผมก็ทำได้แค่นี้

ขอกลับไปเขี่ยไค้ ขยายความที่น่าจะปรับอีกไม่น้อย

คอยอ่านเต็ม ๆ ในวารสารเมืองโบราณเล่มหน้านะครับ

เล่มนี้ว่าด้วยลำปาง หามาอ่านกันหรือยังครับ

ผมแคะลูกปัดโบราณภาคเหนือซะ เลย ๒๐๐๐ ปีครับ

เอาเท่านี้ก่อนนะครับพี่

นี้ก็เป็นร้อยเม็ดแล้วแหละพี่ อีก ๑๐๐ วันค่อยว่าอีกล็อตนะครับ

๒ มค.๖๔ ๒๐๕๐ น.

บ้านท่าวัง สะพานควาย กทม.

จากพื้นถิ่น / ในหลุม / วงการ / พิพิธภัณฑ์ / งานโบราณคดี

โดยทั่วไปแล้ว หากถามถึงลูกปัดโบราณที่พบบนแผ่นดินที่เป็นประเทศไทยทุกวันนี้ คนไทยส่วนใหญ่อาจจะนึกถึงลูกปัดอู่ทองที่มักโยงกับยุคสมัยทวารวดี หรือไม่ก็ลูกปัดคลองท่อมที่ภาคใต้รวมทั้งที่ไชยาซึ่งส่วนมากก็มักโยงเข้ากับสมัยศรีวิชัย ทั้ง ๆ ที่ที่พบที่คลองท่อมหรือที่แหล่งอื่น ๆ แถบคอคอดกระในภาคใต้นั้นเก่าย้อนไปได้ไกลกว่านับพันปีจนเลยทวารวดีไปจนถึงสมัยสุวรรณภูมิด้วยแล้ว โดยในภาคกลางซึ่งไม่ไกลจากอู่ทองในลุ่มน้ำแม่กลอง-ท่าจีน เพียงไล่ขึ้นไปข้ามลุ่มน้ำเจ้าพระยาสู่ลุ่มน้ำลพบุรี-ป่าสัก ซึ่งเป็นบริเวณภาคกลางตอนบนในแถบจังหวัดลพบุรี จนเลยขึ้นไปถึงพื้นที่ภาคเหนือตอนล่างแถบต้นแม่น้ำป่าสักที่ทุกวันนี้คือจังหวัดนครสวรรค์และเพชรบูรณ์ ก็มีการพบลูกปัดที่มีลักษณะเฉพาะอย่างโดดเด่นและเป็นจำนวนมาก โดยทั้งหมดนี้ล้วนเป็นการกล่าวถึงและขยายวงความสนใจในแวดวงคนสนใจอย่างกว้างขวาง ขณะที่ยังมีงานการศึกษาค้นคว้ารายงานอย่างเป็นทางการเชิงโบราณคดีและพิพิธภัณฑ์ไม่มากนัก

ในงานว่าด้วยเครื่องใช้และเครื่องประดับที่ทำด้วยแก้ว ก่อนพุทธศตวรรษที่ ๑๘ (๒๕๔๙ : สำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร) ณัฏฐภัทร จันทวิช กล่าวถึงลูกปัดแก้วและลูกปัดที่พบมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ในยุคโลหะ ที่บ้านเชียง อุดรธานี บ้านดอนตาเพชร กาญจนบุรี แล้วเข้าสู่สมัยประวัติศาสตร์ตั้งแต่ฟูนัน ที่อู่ทอง จันเสน ศรีเทพ ก่อนเข้าสู่สมัยทวารวดี ศรีวิชัย ตามพรลิงค์ พร้อมกับการนำเสนอถึงลูกปัดในแหล่งต่าง ๆ ทั้งที่ทำจากเปลือกหอย หิน แก้ว จากทุกภาคทั่วทั้งประเทศ โดยก่อนหน้านั้น ในงานว่าด้วยถนิมพิมพาภรณ์ (๒๕๓๕ : กองพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร) ระบุว่า “ ... การศึกษาเครื่องประดับสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทยนั้น มักจะพบว่ามนุษย์เริ่มเรียนใช้เครื่องประดับกันตั้งแต่สมัยหินใหม่เป็นต้นมาจนเข้าสมัยโลหะ ... ซึ่งมีความเป็นอยู่เมื่อราว ๕,๐๐๐ ปี มาแล้ว ... “ พร้อมกับระบุถึงการพบลูกปัดทำจากกระดูกสัตว์ เปลือกหอยในหลายพื้นที่ จากกาญจนบุรี ราชบุรี ลพบุรี นครสวรรค์ จนถึงขอนแก่น จนเข้าสู่สมัยโลหะ ที่พบกลุ่มลูกปัดหินและลูกปัดแก้วหลายรูปแบบ “ ... ที่เชื่อได้ว่านำมาจากแถบอินเดียและทะเลเมดิเตอเรเนียนทางแถบเปอร์เชียและจากจักรวรรดิโรมัน ... “ โดยระบุแหล่งโบราณคดีสำคัญ โดยยกแหล่งโบราณคดีสำคัญที่บ้านดอนตาเพชร กาญจนบุรี ศูนย์กลางทหารปืนใหญ่ที่เขาพระงาม ลพบุรี บ้านประสาท นครราชสีมา บ้านนาดี ขอนแก่น และ บ้านเชียง อุดรธานี

เฉพาะที่บ้านเชียง ...

เอกสารหนังสือ / พิพิธภัณฑ์ต่าง ๆ / การอ้างอิง

ในหนังสือ The HISTORY of BEADS : From 100,000 B.C. to the Present โดย Lois Sherr Dubin (2009,Revised and Expanded Edition, ABRAMS New York) ที่ถือเป็นคัมภีร์ลูกปัดโลกเล่มสำคัญ กล่าวในบทว่าด้วยลูกปัดเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ว่า ...

ขณะที่หนังสือ A BEAD TIMELINE (Volume I : Prehistory to 12 CE) โดย James W.Lankton (2004, Publishers Press Inc.) นำลูกปัดแก้วพบที่บ้านเชียงเป็นตัวแทนลูกปัดเอเชียที่พบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๔ – ๖ พร้อมคำอธิบายที่สรุปได้ว่า ...

โดยในอีกงาน A Universal Aesthetic Collectible Beads ของ Robert K.Liu (1995) บรรรณาธิการคนสำคัญของวารสารว่าด้วยลูกปัดของโลก นอกจากนำภาพลูกปัดบ้านเชียงทั้ง ๓ แบบลงเต็มหน้าพร้อมกับข้อเขียนกำกับว่า ...

ผลงานสำคัญที่แทบทุกงานใช้อ้างอิง คืองาน Asia’s Maritime Bead Trade 300 B.C. to Present ของ Peter Francis, Jr. (2002, University of Hawaii Press) ซึ่งระบุว่าในประเทศไทยมี ๒ แหล่งที่พบลูกปัดแก้วที่ไม่สามารถเชื่อมได้กับแหล่งผลิตแก้วอื่นใดได้ คือ ที่แหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชรและบ้านเชียง ที่มีอายุสมัยพุทธศตวรรษที่ ๒ และ พุทธศตวรรษที่ ๖ – ๘ ตามลำดับ หลังชี้ถึงความสำคัญของแหล่งโบราณคดีบ้านเชียงแล้ว Peter Francis Jr. ระบุว่า ...

สำหรับที่จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์สถานต่าง ๆ นั้น นอกจากที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ บ้านเชียง ซึ่งมีแสดงลูกปัดแก้วทั้ง ๓ แบบที่กล่าวถึงร่วมกับลูกปัดอื่น ๆ ทั้งลูกปัดดิน เปลือกหอย กระดูก รวมทั้งลูกปัดหินและแก้วชนิดอินโดแปซิฟิค และมีเศษลูกปัดหินจำพวกเขียนสีด้วย โดยมีที่จัดแสดงว่าได้จากการขุดค้นทางโบราณคดีที่บ้านนาดี อุดรธานี และ บ้านโคกคอน สกลนคร อีกด้วย พิพิธภัณฑ์ที่น่าจะรวบรวมลูกปัดบ้านเชียงไว้มากที่สุดนั้นน่าจะคือพิพิธภัณฑ์วังสวนผักกาด เท่าที่ดูจากสิ่งแสดงโดยมิได้ขอตรวจสอบทะเบียนอย่างละเอียด พบว่ามีหลากหลายทั้งชนิด รูปทรง ขนาดและปริมาณ โดยเฉพาะลูกปัดแก้วสีต่าง ๆ ทั้งทรงกลมและถังเบียร์ รวมทั้งหลอดแก้วด้วย ส่วนในต่างประเทศ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติญี่ปุ่น ณ นครโตเกียว ได้จัดแสดงไว้ในส่วนแสดงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้โดยให้ความสำคัญกับทั้งบ้านเชียงและลูกปัดบ้านเชียงไม่น้อย

ในงานล่าสุด #ลูกปัดโบราณ #ในดินแดนสุวรรณภูมิ ของ (๒๕๖๓) ผู้สนใจติดตามศึกษาลูกปัดอย่างจริงจังต่อเนื่องมานานและก่อตั้งเพจลูกปัดโบราณ เสนอว่า ...

รายงานการขุดค้น / พิพิธภัณฑสถาน / ในวงคนรักลูกปัด

.....................................

#ลึกถึงสุวรรณภูมิไหม ? ใครรู้ ?

..........................