เพื่อแผ่นดินเกิด

การรวมกลุ่มกันนั้นมันก็ต้องมีผู้นำ ทำไม ? ก็เพราะว่ามันไม่ฉลาดเท่ากัน ส่วนใหญ่มันไม่มีสติปัญญา ฉะนั้นต้องมีผู้นำที่ฉลาดหรือมีสติปัญญา ก็นำโดยอัตโนมัติ ก็ค่อย ๆ มีความพอใจมากขึ้น ๆ ถ้ามันพูดได้ มันก็คงจะพูดว่า พอใจ พอใจ เหมือนกับในกรณีของพระราชาองค์แรกในโลก

ที่น้มาถึงคน ตั้งแต่แรกเริ่มเดิมทีมาก็มีผู้นำ เพราะส่วนมากไม่ฉลาด แม้จะสมมติว่าฉลาดเท่า ๆ กัน แล้วให้ผู้มีปัญญาทั้งหลายเลือกผู้นำ มันก็ต้องเลือกขึ้นมาได้สักคนหนึ่งสำหรับผูนำ ก็เรียกว่าเป็นจุดศูนย์รวมด้วย แล้วก็นำไปได้ ถ้ามันไม่เป็นจุดศูนย์รวม มันก็นำไปไม่ได้

นี่ความเป็นประมุขของผู้นำที่เป็นจุดศูนย์รวมนั้นมันมีความจำเป็นโดยธรรมชาติ มาตามธรรมชาติ ฉะนั้น เราอยากจะพูดว่าเป็นเจตนารมณ์ของธรรมชาติ จะมีชีวิตไม่มีชีวิตก็ตามใจ มันก็ต้องมีอะไรอันหนึ่งที่เป็นมูลเหตุให้มันรวมกลุ่มกันอยู่ได้โดยมีดวงอาทิตย์เป็นผู้นำ จึงพูดเสียว่า ความมีประมุขนี้มันเป็นเจตนารมณ์ของธรรมชาติ นี้จะแบ่งแยกกันเป็นส่วนใหญ่ส่วนย่อยกี่ส่วน ๆ ก็ตาม ทุกส่วนจะต้องมีประมุข อย่างในบ้านในเมือง กระทั่งในครอบครัวมันก็ต้องมีประมุข ลองเป็นครอบครัวที่ไม่มีประมุขเถอะ มันจะเป็นอย่างไร มันจะฉลาดวิเศษจะอวดดีไปถึงไหนที่จะไม่มีประมุขหรือไม่มีผู็นำ

ฉะนั้น เราจึงเห็นว่าความมีประมุขซึ่งในที่นี้เราเรียกกันว่าพระราชานี้ เป็นสิ่งที่ถูกต้องแล้วโดยกฎเกณฑ์ของธรรมชาติ ตามธรรมชาติก็ดี หรือโดยวิถีทางการเมืองก็ดี มันก็ยังต้องการประมุขหรือผู้นำ แม้ว่าวิธีปฏิบัติหรือว่าหลักการมันจะเปลี่ยนเป็นอย่างอื่น อย่างไรก็ตาม แต่ความเป็นประมุขหรือผู้นำมันก็ยังต้องมีอยู่นั่น จะเป็นประมุขถาวร ประมุขชั่วคราว ประมุขไหนมันก็ยังจำเป็นอยู่นั่นแหละ ขอยุติไว้ทีหนึ่งก่อนว่าความมีประมุขนี่เป็นเจตนารมณ์ของธรรมชาติ แล้วมนุษย์ก็รับเอามาเป็นเจตนารมณ์ของระบบการเมือง การเป็นอยู่ การปกครอง อะไรต่าง ๆ.

ที่มา ธรรมบรรยายของพุทธทาสภิกขุ ก่อนพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ลานหินโค้ง สวนโมกข์ ไชยา เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๒๐

ภาพ ขณะสรรเสริญพระบารมี หลังงานบุญตักบาตรเดือนเกิด ที่สวนโมกข์กรุงเทพ เมื่อวันที่ ๖ พย.๕๙