การพระศาสนา

องค์มรรคที่ประชุมกลมเกลียวกันไป
จนถึงที่สุดให้สำเร็จเป็นอริยมรรคขึ้นได้นั้น 
จะยังไม่สำเร็จได้ในขณะแห่งสมาธิ(คือสมถภาวนา) 
หรือในขณะแห่งปัญญา(คือวิปัสสนาภาวนา)ตอนต้น ๆ 
แต่จะสำเร็จในที่สุดปลายแห่งวิปัสสนาอันต่อเนื่องกับโลกุตตรญาณ 
หรือ มรรคจิตดวงที่แรก 
คือ ภายหลังจากที่สัจจานุโลมิกญาณ(หรือโคตรภูญาณ)ได้เกิดขึ้นแล้ว
ในระยะสุดท้ายแห่งขั้นของการบำเพ็ญที่เรียกว่าวิปัสสนา 
(ดูลำดับวิปัสสนาญาณทั้งเก้า)

กิริยาที่ประชุมกันตกแต่งตัวอริยมรรคขึ้นได้สำเร็จนั้น 
ได้แก่กุศลเจตสิก 
คือความดีงามหรือธรรมฝ่ายสูงภายในใจอันสำเร็จมาแต่มรรคองค์หนึ่ง ๆ 
ที่ได้อบรมบ่มไว้ในสันดาน มาแต่ก่อนบ้าง 
ที่เพิ่งอบรมเพิ่มเติมให้เกิดขึ้นในขณะนั้นบ้าง 
ได้รวมกำลังกันปรุงแต่งจิตที่เป็นตัวปัญญาหรือญาณดวงหนึ่ง
ให้ปรากฏตัวขึ้นเพื่อทำลายกิเลสหรืออวิชชา 
และทำวิชชาให้เกิด 
ทำลายความมืด ทำความสว่างให้เกิดพร้อมในขณะเดียวกัน 
ทำนองจุดไฟขึ้นแล้วไส้ก็จะถูกเผาไหม้ น้ำมันก็ระเหยกลายตัวไป 
แสงสว่างก็เกิดขึ้น ความมืดก็หายไป

เหล่านี้ ย่อมเป็นไปในขณะเดียวกันทั้งห้าอย่าง

การปฏิบัติธรรม โดย พุทธทาสภิกขุ หน้า ๓๒

๑ ก.ค ๕๙
ภาพ ก่อนไปวัดวันพระก่อน ที่บ้านเมืองนคร