การพระศาสนา

การปฏิวัติ(ดวงจิต)ในที่นี้ คือการปลดเปลื้องชีวิตให้หลุดพ้นจากแอกอธิปไตยแห่งกิเลส ปรากิเลสให้หมดอิทธิพล ให้เป็นอิสระแก่ตัวเองได้ !

กิเลสนั้น ได้แก่ความรู็สึกตามสัญชาตญาณที่เป็นไปในฝ่ายต่ำ คือตามที่มันนึกใคร่อย่างไร และเป็นความรู้สึกของจิตที่ยังไม่ได้รับการศึกษาหรือขูดเกลาตามวิธีที่ถูกตรงตามหลักความจริง กิเลสเป็นของแฝงอยู่กับจิตและปรากฏตัวให้เห็นต่อเมื่อมีสิ่งยั่วให้มันลุกโพลงหรือพล่านขึ้นเป็นคราว ๆ แล้วก็หายตัวเงียบแฝงอยู่ ดุจเดียวกับตัวหนังสือลับที่เขียนด้วยหมึกลับ ปรากฏให้เห็นต่อเมื่อแช่กระดาษลงในน้ำ แห้งแล้วก็หายเสียฉะนั้น เพราะมันแฝงตัวอยู่ได้อย่างลี้ลับ-อย่างที่ค้นไม่เห็นตัว แต่มันอาจโผล่ออกมาเมื่อไรก็ได้ในทุกที่ทุกกาลสถาน มันจึงเป็นเหมือนกับเป็น 'สมบัติกายสิทธิ์' ของจิต ที่มีไว้สำหรับการเล่นท่องเที่ยวไปในทะเลทุกข์ด้วยกัน เหมือนคนกับเรือฉะนั้น บางแห่งเราเรียกกิเลสนี้ว่า 'กิเลสอย่างละเอียด' เพราะนอนในสันดาน และเรียกปรากฏการณ์ของกิเลสที่ปรากฏอยู่ในใจ ว่า 'กิเลสอย่างกลาง' และที่ปรากฏออกมากระทั่งทางกาย วาจา ว่า 'กิเลสอย่างหยาบ'

และเราวางหลักต่อไปว่า ศีล เป็นคู่ปรับกับกิเลสอย่างหยาบ สมาธิ เป็นคู่ปรับกับกิเลสอย่างกลาง และ ปัญญา เป็นคู่ปรับกับกิเลสอย่างละเอียด และเรียกการบำเพ็ญธรรมที่เป็นคู่ปรับทั้งสามอย่างนี้ว่า 'การปฏิบัติธรรม'

การปฏิบัติธรรม โดย พุทธทาสภิกขุ น.๑๗-๑๘

ภาพ การเสด็จบำเพ็ญพระราชกุศล ณ พระบรมธาตุไชยาราชวรวิหาร เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๑๐

การรับเสด็จฯ ณ สถานีรถไฟไชยา เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๐๒