การพระศาสนา

การปฏิบัติธรรม คือการบำเพ็ญให้เต็มที่ในข้อปฏิบัติต่าง ๆ อันย่นลงแล้ว เรียกว่า ศีล-สมาธิ-ปัญญา

ศีล คือการชำระกายและวาจา ให้บริสุทธิ์ปราศจากโทษ เมื่อบริสุทธิ์แล้ว เป็นเครื่องช่วยให้เกิด สมาธิ

สมาธิ คือความที่ใจผ่องใสตั้งมั่นเป็นจุดเดียว มีกำลังกล้าแข็งสำหรับการคิดปัญหาอันลี้ลับ การตีปัญหาลี้ลับ ก็คือการบำเพ็ญปัญญานั่นเอง เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วิปัสสนาภาวนา

พระพุทธภาษิตเหลือที่จะประมาณได้ ที่สอนให้ภิกขุในพระศาสนานี้ เจริญ ศีล-สมาธิ-ปัญญา สมาธิและปัญญา เป็นงานทางใจชั้นประณีตที่สุด เพื่อให้เร็วเข้า จึงทรงสอนให้ตัดปลิโพธ เครื่องกังวลรบกวนต่าง ๆ แล้วหลีกออกบำเพ็ญในที่สงัด ดังที่ทรงระบุไว้ คือ โคนไม้ ป่า และเรือนว่าง ได้แก่ ถ้ำ ซอกเขา ป่าช้า ลอมฟาง กลางแจ้ง ป่าชัฏ ทรงสอนให้ตั้งหน้าคิดให้เห็นแจ้งตลอดเป็นลำดับไป เริ่มต้นแต่การพิจารณาร่างกายนี้ ค้นให้พบสภาวะธรรมดาตามที่เป็นจริงอย่างไร จนหายยึดมั่น สลัดเครื่องเศร้าหมองของดวงจิตออกให้สิ้นเชิง มีปรีชาญาณ ไม่ติดขัดในปัญหาอันเกี่ยวกับชีวิต โดยเฉพาะ คือ สุขและทุกข์ อีกสืบไป

นี่คือการปฏิบัติธรรม ซึ่งเป็นการทำลายรากเหง้าของความทุกข์ อันได้แก่อวิชชา ซึ่งมัวหลงยึดเอาทุกข์ หรือสุขที่ไม่แท้จริงให้หมดสิ้นไป แล้วบรรลุสุขที่แท้จริงได้ นี่เป็นการกล่าวอย่างสรุป

ปฏิบัติธรรม คือศิลปะแห่งการครองชีวิต

การปฏิบัติธรรม โดย พุทธทาสภิกขุ หน้า ๑๘-๑๙

ภาพ กุฏิหง้วน เศรษฐภักดี ที่พำนักเมื่อครั้งบวชอยู่ที่สวนโมกข์ พุทธศักราช ๒๕๒๗-๒๘

สระมะพร้าวนาฬิเกร์

ทางเดินผ่านดงเสม็ดแดงสู่โรงปั้นและกุฏิที่พักหลังเขานางเอ เมื่อล้ออายุ ๒๗ พค.๕๙