ขอเริ่มที่ "ถ้ำหลังโรงเรียน" อยู่ห่างจากตัวเมืองเพียงไม่กี่กิโล บนเส้นทางไปน้ำตกห้วยโต้ เป็นถ้ำที่มีการสำรวจศึกษาและขุดค้นเมื่อ ๒-๓๐ ปีมานี้ จนได้ข้อสรุปว่า มีบรรพบุรุษของมนุษย์ ตั้งแต่แรก Hominid - Homo Sapiens มาอยู่ และอาจจะเป็นช่งแรกที่เริ่มมีการอพยพผ่านลงไปทางใต้ ก่อนที่ระดับน้ำทะเลจะท่วมจนกลายเป็นเกาะแก่งของอินโดนีเซีย เมื่อประมาณ ๓๗,๐๐๐ - ๔๕,๐๐๐ ปีก่อนโน้น

สภาพที่เห็น ยังคงความสวยสลับซับซ้อนด้วยหลืบและคูหามากมายแม้หินงอกหินย้อยจะตายแห้งหมดแล้ว ตั้งอยู่หลังโรงเรียบทับปริกนิดเดียว มีป้ายตั้งอยู่ ๓ ป้าย แต่ดูว่าทางโรงเรียนไม่ได้มามีส่วนร่วมอะไรอย่างน่าเสียดาย

"ถ้ำหมอเขียว" อยู่ไม่ไกลกัน บนทางไปเขาพนมเบญจา ที่บ้านหน้าชิง ต้องบุกลงไปในสวนยาง มีสระน้ำอยู่ด้านหน้า หาป้ายอะไรไม่เจอ นอกจากรอยถูกขุดหาอะไรไม่นานมานี้ ในขณะที่บนหน้าเพิงผายังเต็มไปด้วยป่าครึ้ม พบเปลือกหอยมากมาย ไม่แน่ใจว่าของแต่ก่อนหรือคนมาขุดค้นเอามากินทิ้งไว้

สุดท้ายที่ "ถ้ำเสือ" ที่ทุกวันนี้แปลงเป็นวัดวิปัสสนาพร้อมสถานที่ท่องเที่ยวทำบุญจนเต็มไปด้วยป้ายชวนทำบุญซื้อของขลังทั่วทั้งวัด (มีต่อ)

พิพิธภัณฑ์นี้ เริ่มโดยท่านหวาด หรือ พระครูอาทรฯ จอ.วัดคลองท่อม บอกว่ามีคนนุ่งขาวมาเข้าฝันว่าเฝ้าของมาพันปีจะไปแล้ว ให้ท่านฯ ขุดหามาสร้างวัดได้แล้ว จากนั้นก็เกิดการขุดหาและแบ่งปันกันจนมีทุนสร้างวัดอย่างที่เห็น โดยท่านเลือกเก็บ "ชิ้นเด่น" ไว้เพื่อทำพิพิธภัณฑ์ โดยมี "ข้าราชการที่เกี่ยวข้อง" หลายฝ่ายและคนเวียนกันมาขอตัวอย่าง บอกว่าจะเอาไปวิเคราะห์และเสนอนายเพื่อมาทำพิพิธภัณฑ์ถวายวัด

ท่านบอกว่าเวียนกันมาหลายรอบและคน เอาของไปก็ไม่น้อย สุดท้ายไม่มีความคืบหน้า ท่านจึงเลิกรอแล้วลงมือทำเองทั้งหมด มีคณะอาจารย์ ม.ศิลปากรหลายท่านมาช่วยจนออกมาเป็นพิพิธภัณฑ์ สมเด็จพระเทพเสด็จมา ๒ รอบ กรมศิลปากรก็มาทำหน้าที่รับเสด็จ จากนั้นก็ผ่านกาลเวลา จนท่านชราอาพาธ พิพิธภัณฑ์ก็ผ่านกาลเวลา เมื่อท่านสิ้น คณะกรรมการหลายฝ่าย หารือกันแล้วเห็นควรอนุรักษ์ ดูแลและพัฒนา ด้วยการส่งมอบให้เทศบาลรับธุระ จังหวัดหางบมาให้ปรับปรุงบูรณะ ออกมาเป็นอย่างที่เห็น และใคร ๆ ก็บอกว่า "สุดยอด"

ผมพา อ.เอียน มาเมื่อแรกเสร็จ ยังยกย่องว่ายอดเยี่ยม งานนี้ ผมไม่ทราบว่าจัดการกันอย่างไร รู้แต่ว่าผู้ประมูลได้ เลือกภัณฑารักษ์นักจัดพิพิธภัณฑ์คนหนึ่ง ซึ่งรู้จักผม แต่จำชื่อไม่ได้ แวะเวียนมาหารือหลายรอบ ขอให้ช่วยเป็นที่ปรึกษา ร่วมกับ รอ.บุณยฤทธิ์ ฉายสุวรรณ แห่งกรมศิลปากร โดยเราไม่ได้รับผลประโยชน์หรือค่าอะไรเลย รวมทั้งไม่เคยลงไปด้วยเลย ได้แต่แนะนำอย่างจริงจัง พร้อมกับเอื้อเฟื้อให้ถ่ายรูปข้าวของในคลัง สุดท้าย ก่อนจะติดตั้ง เขายังเอามาให้ช่วยตรวจตราอย่างละเอียด

งานนี้ เขาทำได้ดีมาก คือ ค้นของทั้งคลังที่เก็บสุมกองไว้ในวัด เอามาจำแนกแยกแยะและจัดแสดงอย่างเป็นระบบและหมวดหมู่

เฉพาะชั้นล่าง แรกเข้า ที่ทำเป็นห้องบรรยายสรุปต้อนรับ ก็น่าดูชม จากนั้นว่าด้วยเรื่องวัดคลองท่อม พิพิธภัณ์แห่งนี้ รวมทั้งท่านพระครูฯ และ อารัมภบทเรื่องปริศนาลูกปัด ก่อนที่แสดงภาพรวมของลูกปัดเท่าที่พบในภาคใต้ จากข้อมูลส่วนหนึ่งที่คุณบุณยฤทธิ์ขุดค้นไว้ และอีกส่วนหนึ่งที่ผมรวบรวมศึกษาไว้

เชิญทัศนากันดู แล้วต้องไปให้ได้ด้วยตัวเองนะครับ

ดูเหมืนอว่าจะปิดทุกวันจันทร์นะครับ

.3

ตลอดส่วนที่สองนี้ นำเสนอภาพลูกปัดแบบต่าง ๆ ของคลองท่อม จากของจริงที่จัดแสดงในตู้ชั้นบนของพิพิธภัณฑ์ กับ จากสุธีรัตนามูลนิธิ ที่ผมจัดให้ ตั้งแต่ สุริยเทพ ตราประทับ จี้ รูปสัตว์ แก้วโมเสก นกแสงตะวัน อำพันทอง หลอด เขียนสี เหรียญตรา เครื่องประดับ เครื่องใช้สำริด ดินเผา หิน ฯลฯ โดยรูปสำริดชิ้นหนึ่งที่จัดวางแสดงอยู่ด้วยนั้น ถือเป็นปริศนาสำคัญ เพราะไม่รู้ที่มาว่าได้มาจากไหน ใครเอามาให้ หากมีหลักฐานว่าเป็นของพบที่คลองท่อมด้วย จะมีความสำคัญอย่างยิ่ง

ที่ท้ายปลายห้อง นอกจากมีหม้อไหวางไว้แล้ว ยังมีเบ้าหลอม ก้อนหินและแก้วที่เป็นวัตถุดิบในการผลิต พร้อมรูปแสดงสว่านธนูแบบดึกดำบรรพ์ที่เชื่อว่าใช้แบบนี้เจาะรูมาตั้งแต่สมัยโน้นจนแม้ทุกวันนี้ที่อินเดียก็ยังทำกันอยู่

สำหรับแก้วนั้น ยังมีภาพแสดงขั้นตอนวิธีทำลูกปัดแก้วแบบต่าง ๆ ทั้งแบบยืดเป็นแท่งแล้วม้วนพัน หรือดึงเป็นหลอด และหยอดเป็นเม็ด เหล่านี้เป็นหลักฐานที่แสดงว่า ที่นี่เป็นแหล่งผลิตและค้าลูกปัดที่สำคัญ

พรุ่งนี้จะเอาของจริงที่จัดแสดงมาให้ดูนะครับ

3

เธอบอกว่าเพิ่งกลับมาจาก "อุ้มผาง" แล้วผมถามกลับอย่างนี้ว่า
เลยไปถึง "เผอะผะ" มาหรือเปล่าครับ
Jira Bunprasop คือ รับมุขคุณหมอไม่ทัน ฮ่าๆๆ
Bunchar Pongpanich อ้าว หากไม่รู้จัก "เผอะผะ" ก็ยังไม่ไกลเกินกว่า Jira Bunprasop งงงงหนักเลย เข้าไปใน มอทะ ยาโม่คี เชอยอ กะลอหว่อ และอืน ๆๆๆ ชื่อกะเหรี่ยงจำยากค่ะ แต่"เผอะผะ" นี่สารภาพว่าคือครั้งแรกทึ่ได้ยินค่ะ
Bunchar Pongpanich งั้นขอแชร์ แล้าจะเฉลยในแชร์

เรื่องนี้มีความเป็นมาอย่างนี้ครับ

เมื่อปีที่แรกตั้งพรรคไทยรักไทยลงสนามเลือกตั้งครั้งแรกที่เปลี่ยนประเทศไทยด้วยคำขวัญ "คิดใหม่ทำใหม่" จนชนะถล่มทลายนั้น ผมหนีเลือกตั้งไป "ทีลอซู" ซื้อเสื้อของพรรคนี้ไปใส่ฉลอง เพราะชอบใจวิธีคิดแม้มิได้สนับสนุนเป็นการเฉพาะ (จริง ๆ ในชีวิตนี้ ผมหนีเลือกตั้งมา ๒ หน อีกคนเก่ากว่านี้ เลือกขึ้นดอยอินทนนท์ในทำนอง "ขึ้นดอยดูคนกัดกัน")

การไปรอบนั้น ใช้วิธีนั่งกะบะท้ายรถจากแม่สอด ผ่านอุ้มผาง พบพระ กว่าจะถึงทีลอซู นอนกระโจม ล่องทีลอจ่อทีลอเร แบบสมบุกสมบัน แต่ "สุดยอด"

และได้รู้บางอย่างที่ไม่แน่ว่าใช่ จึงลองถาม "ฅนช่างค้น ตู่ จิรา" เผื่อว่าเธอจะช่วยค้นต่อ

๑) เขาเล่าว่า ที่ "พบพระ" นั้นเป็นแดนปกากญอ มีชื่เดิมเรียกว่า "เผอะผะ" คล้าย ๆ ว่ากว่าจะมาถึงก็ "เผอะผะ ๆ ๆ" กันตาม ๆ กัน เพิ่งถูก "พี่ไทย" มาทำให้เป็นไทย ว่า "พบพระ" แบบไม่ค่อยเข้าใจ แต่ก็ต้องทำใจในปราถนาดี ที่จะให้พวกเขา "พบพระ" แต่ไม่รู้ว่าพี่ไทยเองนั้น "ยังมีพระให้พบไหม?"

๒) ระหว่างทางมีดินแดนและสายน้ำสลับไปมา อ่านป้ายได้ว่า "แม่กองโน่น แม่กองนี่" อยู่เป็นระยะ ๆ ก็เลยถามได้ความว่า แถบนี้มี "แม่กอง" มากมายหลาย "กอง" คล้าย ๆ เป็นตำแหน่งของการตั้ง "กอง" ตลอดสายน้ำ ซึ่งนี้คือ "ต้นน้ำแม่กลอง" ของไทยที่ไหลลงไปออกราชบุรี - แม่กลอง นั้นเอง แต่ว่า "พี่ไทย(อีกแล้ว)" ไปเปลี่ยนเป็น "แม่กลอง" ให้ดูเป็นไทยไพเราะ เอา "ล" เข้ามากล้ำ จนเสียความเดิม ว่า "แม่-กอง"

ลองค้นกันต่อนะครับ ว่าอะไรกันแน่
และที่ผมฟังเขาเล่ามานั้น "ก็ไม่แน่ว่าจะใช่".

ตอนกลับมาจากอุ้มผาง เธอยังดูเศร้าสลด
แค่แยกแปลงให้อาทิตย์เดียวก็งามคักคัก
สิ่งมีชีวิตทุกชนิดต้องการ "ระยะ" 
รักษาระยะไว้ให้ "พอดี" แล้วจะงอกงาม